ODCZYN POPROMIENNY

Mam dla Was dziś post o powikłaniach po radioterapii. Pierwszym i najpoważniejszym są odczyny popromienne. Odczyny popromienne występują na skórze i błonach śluzowych. Może je podzielić na wczesne i późne.

Odczyn wczesny (ostry) – pojawia się w czasie od 2 do 4 tygodni od rozpoczęcia napromieniania. Jest on wynikiem uszkodzenia znacznej liczby komórek w tkankach o szybkiej odnowie. Czas jego wystąpienia jest uzależniony od czasu życia komórek dojrzałych i w niewielkim stopniu zależy od dawki całkowitej promieniowania. Odczyn wczesny ustępuje samoistnie lub po wdrożeniu leczenia farmakologicznego w czasie kilku tygodni.

Odczyn późny – pojawia się od kilku miesięcy do kilku lat  po leczeniu i jest wynikiem uszkodzenia tkanek typu elastycznego (wolna zdolność regeneracji). Jego pojawienie się i stopień zaawansowania jest zależny od pojedynczej podanej dawki i mocy tej dawki.

Do oceny odczynów popromiennych (ich stopnia nasilenia, zmian na skórze, itp.) stosuje się odpowiednie skale. 

Stopień nasilenia	Zmiany skórne
1	©      rumień niewielkiego stopnia, suche łuszczenie się skóry
2	©      rumień o nasileniu średnim do znacznego ©      wilgotne łuszczenie się skóry – „łatkami” odpowiadającymi rysunkowi powierzchni naskórka ©      obrzęki średniego stopnia
3	©      wilgotne złuszczenie skóry nie pokrywające się z rysunkiem naskórka ©      krwawienia na skutek drobnych obtarć i urazów
4	©      martwica i owrzodzenia obejmujące całą grubość skóry ©      samoistne krwawienia

SKALA RTOG

0	1	2	3	4
skóra bez zmian	rumień nieznaczny lub matowy, depilacja, złuszczenie naskórka na sucho	rumień, niewielkie złuszczenie naskórka na wilgotno, umiarkowany obrzęk	zlewne złuszczanie naskórka na wilgotno, znaczny obrzęk	owrzodzenia, krwawienia, martwice

SKALA RISRAS – szczegółowa ocena obiektywnych zmian skórnych wyidukowanych napromienianiem. Oprócz zmian obiektywnych ocenia doznania subiektywne (ból, pieczenie, świąd)

	0	1	2	3	4	Liczba punktów
rumień	prawidłowa skóra	różowy	jasnoczerwony	czerwony	czerwono – fioletowy
suche złuszczanie	prawidłowa skóra	<25%	25-50%	50-75%	75-100%
wilgotne złuszczanie	prawidłowa skóra	<25%	25-50%	50-75%	75-100%
martwica	prawidłowa skóra	<25%	25-50%	50-75%	75-100%
ból		brak	niewielki	umiarkowany	silny
swędzenie		brak	niewielkie	umiarkowane	silne
pieczenie		brak	niewielkie	umiarkowane	silne

Napromienianie skóry doprowadza do niszczenia gruczołów łojowych, potowych, a także włosów, co prowadzi do osłabienia jej kondycji, dlatego tak ważna jest odpowiednia pielęgnacja. Skórę należy zabezpieczać kremami z filtrem nawet do roku od zakończenia leczenia. Ponadto osoby z odczynami popromiennymi skóry powinny stosować łagodne dermokosmetyki, które mają naturalne pH, tak aby nie podrażniały skóry. Podczas trwania naświetlań nie należy myć tych obszarów skóry, w które trafia wiązka promieniowania. Mycie tych obszarów może doprowadzić do pogłębienia odczynu. Wszelkie kremy i inne kosmetyki o stałej konsystencji należy wklepywać w skórę.  Oprócz dbania o skórę odpowiednimi kosmetykami należy w okresie radioterapii i kilku tygodni od zakończenia leczenia nosić luźne i przewiewne ubrania, np. wykonane z bawełny, jedwabiu lub przeznaczone dla alergików.